Psikoz, psikoloji alanında sıklıkla tartışılan ve merak edilen bir kavramdır. Zihinsel bir durumu ifade eden psikoz, bireyin gerçeklikten kopma, yanılsama, halüsinasyon, sanrılar ve düşünce bozuklukları gibi semptomlar yaşadığı bir durumdur. Gerçeklikle bağın kopması anlamına gelen bu zihinsel durum özellikle şizofreni ve bipolar bozukluk dahil olmak üzere daha ciddi psikolojik hastalıkların belirtisi olarak da ortaya çıkabilir. Bu makalede, psikoz kavramını detaylı bir şekilde ele alacak ve herkes tarafından anlaşılabilir bir dille açıklayacağız.
Psikoz; insanların neyin gerçek neyin gerçek olmadığını ayırt etmekte zorlanması ile sonuçlanan bir zihinsel durumu tanımlamak için kullanılır. Birey, düşünce süreçlerinde, duygusal tepkilerde ve algılamada anormallikler yaşar. Bu meydana geldiğinde, buna "psikotik dönem" denir. Psikoz, kendi başına bir hastalık değil, belirtidir. Bir beyin disfonksiyonu denebilir. Bazen şizofreni veya bipolar bozukluk gibi birincil psikotik bir hastalıkların semptomu bazen ise madde bağımlılığı, aşırı stres veya travmaya bağlı olarak gelişen bir ruh hali durumu olarak karşımıza çıkabilir.
Psikozun üç temel belirtisi; Halüsinasyon, sanrı ve düşünce bozukluğu... Halüsinasyonların ve sanrısal düşüncenin birleşimi genellikle psikoz esnasında algıyı, düşünmeyi, duyguyu ve davranışı ciddi şekilde bozar. Dolayısıyla bireyin yaşamının diğer alanlarını da doğrudan etkilemektedir. Psikoz deneyimi kişiden kişiye büyük ölçüde değişir. Psikoz aniden ortaya çıkabilir veya çok yavaş gelişebilir.
Psikozun ilk bölümü, özellikle alışılmadık bir deneyim olduğu için genellikle çok korkutucu, kafa karıştırıcı ve üzücüdür. 📊 Her 100 kişiden yaklaşık üçü yaşamları boyunca bir psikoz epizodu yaşıyor. Psikoz erkekleri ve kadınları eşit derecede etkiler ve tüm kültürlerde ve sosyoekonomik gruplarda görülür. Psikoz genellikle ilk olarak ergenlik dönemi başında veya yirmili yaşların başında ortaya çıkar.
Psikoz geliştiren birinin, içinde bulunduğu özel koşullara göre kendine özgü semptomları ve deneyimleri olacaktır. Bununla birlikte, psikotik döneme dair üç ana semptom bulunmaktadır.
🔴 SanrılarGerçekler ve doğrularla çakışmasına rağmen ısrarla tutunulan inanış veya izlenim, normal düşünce tarzınızla uyumlu olmayan ve başkalarına mantıklı gelmeyen inançlar. Mesela, dış güçlerin duygularınız ve eylemlerinizi kontrol etmesi gibi veya küçük olayların veya yorumlardan büyük anlamlar çıkarmak. Örneğin, psikozlu bir kişi, zihin kontrol cihazları olduğuna inandıkları için cep telefonuyla aynı odada bulunmayı reddedebilir, veya, yan komşunun onu öldürmeyi planladığını düşünebilir.🔴 HalüsinasyonlarGerçekte olmayan bir şeyi duyma, görme, tatma, koklama veya hissetme. Örneğin; kişi farklı sesler duyduğuna inanır ve kulaklarından, kendi dışındaki herhangi bir yerden veya zihinlerinden geldiğini düşünebilirler.🔴 Düşünce BozukluklarıZihinsel düşüncelerde karmaşıklık, tutarsızlık veya düzensizlik gözlenebilir. Mantık dışı ilişkiler, kelime tekrarı gibi belirtiler. Örneğin, konuşurken konular arasında hızla geçiş yapma; konsantre olmakta veya bir konuşmayı takip etmekte güçlük çekme; günlük görevleri tamamlayamama...🟠 Diğer semptomlar👉 iş performansında veya okul notunda önemli bir düşüş👉 net bir şekilde konsantre olma veya düşünme zorluğu 👉 başkalarının etrafında huzursuz veya şüpheci hissetmek 👉 duygulardan yoksun olmak veya güçlü, uygunsuz duygulara sahip olmak 👉 sosyal geri çekilme 👉 kişisel bakım veya kişisel hijyende ani düşüş 👉 ruh hali değişiklikleri 👉 intihar düşünceleri 👉 madde bağımlılığı 👉 uyku bozuklukları 👉 içgörü ve öz farkındalık eksikliği |
Psikoz birkaç faktöre bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bu nedenle ilk epizoda neyin neden olduğunu bilmek genellikle zordur. Psikoz bir başka fizyolojik veya psikolojik hastalığın tetiklemesi ile ortaya çıkabilir. Ayrıca araştırmalar, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunun da psikotik bir epizodu tetikleyebileceğini göstermektedir, (stresli anne, yetersiz beslenme, doğum komplikasyonları, stresli olaylar veya madde kullanımı gibi...).
Psikozun ortaya çıkmasını tetikleyen faktörleri ana başlıklar altında inceleyelim!
⚠️ Altta yatan psikolojik neden, genellikle kişinin yaşadığı psikotik epizodun türünü etkiler. Örneğin, bipolar bozukluğu olan bir kişinin ihtişam sanrılarına sahip olma olasılığı daha yüksekken, depresyon veya şizofrenisi olan birinin paranoid sanrılar geliştirme olasılığı daha yüksektir.
Aşağıdaki tıbbi durumların bazı insanlarda psikotik atakları tetiklediği bilinmektedir.
Alkol kötüye kullanımı ve uyuşturucu kötüye kullanımı, psikotik bir epizodu tetikleyebilir. Bir kişi, uzun süre alkol veya uyuşturucu kullandıktan sonra aniden içmeyi bırakırsa, psikotik bir dönem yaşayabilir. Bu geri çekilme (regresyon) olarak bilinir. Çok miktarda alkol içtikten sonra veya uyuşturucu kullanıyorsanız, psikoz yaşamak da mümkündür.
Nadir durumlarda, bazı ilaç türlerinin yan etkisi olarak veya bu ilacın aşırı dozunun bir sonucu olarak da psikoz ortaya çıkabilir. Beyin üzerinde etkili olan herhangi bir ilaç, aşırı dozda psikoza neden olabilir. Siz ne olursa olsun, doktorunuz tarafından tavsiye edilmedikçe reçeteli bir ilacı almayı asla bırakmayın. Endişeleriniz var ise doktorunuzla konuşun.
Psikozun beyni nasıl etkilediği ve beyindeki değişikliklerin psikoz semptomlarını nasıl tetikleyebileceği konusunda çok sayıda araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalar, psikotik bir dönem sırasında beyinde çeşitli fiziksel ve biyolojik değişikliklerin meydana geldiğini ortaya koymuştur.
Örneğin, gri madde, beynin düşünceleri işlemekten sorumlu kısmıdır. Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taramalarının sonuçları, psikoz öyküsü olan bazı kişilerin diğer birçok insandan daha az gri maddeye sahip olduğunu göstermiştir. Ancak bunun neden olduğu henüz tam olarak anlaşılmış değil.
Araştırmacılar ayrıca dopamin hormonunun psikozda önemli bir rol oynadığına inanıyor. Dopamin, beynin bir beyin hücresinden diğerine bilgi iletmek için kullandığı birçok kimyasaldan biri olan bir nörotransmiterdir. Bir şeyin önemli veya ilginç olup olmadığını nasıl hissettiğimizle ilişkili bir kısım bu. Beyindeki dopamin düzeylerinin psikozlu kişilerde çok yüksek olduğu düşünülüyor. Aşırı dopamin, beyindeki en önemli işlevlerinden bazılarından sorumlu olan belirli yolları kesintiye uğratır, örneğin, hafıza, duygu, sosyal davranış, öz farkındalık.
⚠️ Dopaminin psikozdaki rolüne dair kanıtlar, beyin taramaları ve dopaminin beyindeki etkilerini azalttığı bilinen ilaçların psikoz semptomlarını da azalttığı gibi çeşitli kaynaklardan gelmektedir. Bununla birlikte, esrar, kokain ve amfetaminler gibi beyindeki dopamin düzeylerini artırdığı bilinen yasa dışı uyuşturucular psikozu tetikleyebilir.
Psikoz tedavi edilebilir ve birçok insan, özellikle erken yardım alırlarsa iyileşir. Psikoz tedavisi, antipsikotik ilaçlar, psikoterapiler ve sosyal desteğin bir kombinasyonunu içerir.
Antipsikotik adı verilen ilaçlar genellikle gereklidir. Psikoz semptomlarını hafifletirler ve daha fazla hastalık ataklarını önleyebilirler. Bir terapist, duygusal destek, hastalık ve tedavisi hakkında eğitim ve günlük yaşamda pratik yardım sağlayabilir.
İlk psikoz atağından iyileşme kişiden kişiye değişir. Bazen semptomlar hızla kaybolur ve insanlar normal yaşamlarına hemen devam edebilirler. Diğer insanların iyileşmesi için birkaç haftaya veya aya ihtiyacı olabilir ve daha uzun bir süre boyunca desteğe ihtiyaçları olabilir.
Nöroleptikler olarak da bilinen antipsikotik ilaçlar genellikle psikozun ilk tedavisi olarak önerilir. Beyindeki mesajları ileten bir kimyasal olan dopaminin etkisini bloke ederek çalışırlar. Antipsikotikler genellikle kaygı veya saldırganlık duygularını kullanımdan sonraki birkaç saat içinde azaltabilir, ancak halüsinasyonlar veya çarpık düşünceler gibi diğer psikotik semptomları azaltmaları birkaç gün veya hafta sürebilir.
Antipsikotikler ağızdan (ağızdan) alınabilir veya enjeksiyon olarak verilebilir. Her iki ila altı haftada bir enjeksiyona ihtiyaç duyduğunuz birkaç yavaş salınan antipsikotik vardır. Psikozunuzun altında yatan nedene bağlı olarak, yalnızca psikozunuz geçene kadar antipsikotik almanız gerekebilir. Bununla birlikte, şizofreni veya bipolar bozukluk gibi bir durumunuz varsa, daha fazla psikoz ataklarını önlemek için uzun süreli olarak antipsikotik almanız gerekebilir.
Psikolojik tedavi, psikozun neden olduğu yoğunluğu ve kaygıyı azaltmaya yardımcı olabilir.
Örneğin psikoz için bilişsel davranışçı terapi (BDT), insanların deneyimlerini nasıl anlamlandırdıklarını ve bazı insanların neden bu deneyimlerden rahatsız olduklarını anlamaya dayanır. Amacı, istenmeyen duygu ve davranışlarınıza neden olabilecek yardımcı olmayan düşünce kalıplarını ve duyguları belirlemektir. O zaman bu düşünceyi daha gerçekçi ve dengeli düşüncelerle değiştirmeyi öğrenmek mümkün olur. Bir BDT terapisti, size neler olduğunu anlamanın farklı yollarını düşünmeniz için sizi teşvik edebilir. Amaç, sıkıntınızı azaltmak, işe ya da üniversiteye dönmek ya da kontrolü yeniden kazanmak gibi sizin için anlamlı ve önemli olan hedeflere ulaşmanıza yardımcı olmaktır.
Aile terapisinin psikozlu kişiler için etkili bir tedavi şekli olduğu bilinmektedir. Hem sizin hem de ailenizin durumunuzla başa çıkmasına yardımcı olmanın bir yolu... Bir psikoz nöbeti geçirdikten sonra, bakım ve destek için aile üyelerinize güvenebilirsiniz. Çoğu aile üyesi yardım etmekten mutluluk duysa da, birine bakmanın stresi her aileyi zorlayabilir. Aile terapisi, altı aylık bir süre boyunca gerçekleşen bir dizi görüşmeyi içerir.
Terapilerde hasta, ailesi ve ruh sağlığı uzmanı birlikte çalışır. Durumunuzu ve nasıl ilerleyebileceğini ve ayrıca mevcut tedavileri tartışmak, psikozlu birini desteklemenin yollarını keşfetmek, gelecekteki psikotik atakların nasıl yönetileceğini planlamak veya psikozun neden olduğu pratik sorunların nasıl çözüleceğine karar vermek gibi konularda farkındalık kazanabilirsiniz.
Şizofrenide ilk psikotik atak genellikle geç ergenlik ya da erken yetişkinlik dönemlerinde ortaya çıkar ve hastaların büyük bir kısmı bu dönemlerde aileleri ile birlikte yaşamaktadır. Bu nedenle şizofrenide aile, hem hastalığın ortaya çıkışında hem de tedavisinde önemli rol oynadığı unutulmamalıdır.
Ailenin daha sakin , hastalığı anlamış, sabırlı olduğu durumlarda tedavi kolaylaşmaktadır. Çünkü hasta kendini daha fazla güvende hisseder.
Kriz durumları yaşandığında;
Hasta halüsinasyonlar gördüğünde veya sesler işittiğini söylediğinde hasta ile olayların doğruluğunu tartışmamak ve onu ikna etmeye çalışmamak gerekir.
Şizofreni ve psikoz birbiriyle güçlü bir şekilde bağlantılı iki kelimedir, ancak aynı şey değildirler.
👉 Psikoz: Bu, gerçeklikten ve çevrenizdeki dünyadan kopukluğu içeren bir semptomlar topluluğudur.
👉 Şizofreni: Bu bir durum ve ilgili bozuklukların bir spektrumunu ifade eder. Psikoz, tüm bu koşulların önemli bir belirtisidir.
Nevroz ve psikoz çok farklı durumlardır, ancak eski tanımlar ve kelime kullanımı nedeniyle sıklıkla karıştırılabilmektedir.
👉 Psikoz: Geçmişte, psikoz, bir kişinin işlevselliği ve günlük aktivitelerine devam etme yeteneğinde yeterince büyük bir aksamaya neden olan herhangi bir akıl hastalığına atıfta bulunurdu. Bugün, bir kişinin gerçeklikten bir şekilde koptuğunu gösteren semptomlara atıfta bulunuyor.
👉 Nevroz: Nevroz ise çok yüksek düzeyde endişe veya kaygı için kullanılan bir terimdir. Gerçeklikten kopukluk, kendi başına kaygı ile gerçekleşen bir şey değildir.
Bununla birlikte, psikozu olan kişilerde anksiyete ile ilgili durumlar da olabilir ve bir kişi her ikisine de aynı anda sahip olabilir.
Yazar notu: Destek alın!Psikoz, bir kişiyi gerçeklikten koparan bir dizi semptomdan oluşmaktır. Halüsinasyonlar ve sanrılar sıklıkla eşlik eder. Bir kişi, altta yatan zihinsel sağlık koşulları, travma ve enfeksiyonlar dahil olmak üzere çeşitli nedenlerle psikoz yaşayabilir. Bu durumda bir ruh sağlığı profesyonelinden başka size kimse yardımcı olamaz.Psikotik bir dönem geçirmek üzücü olsa da, tedavi olmak, durumu yönetmeye yardımcı olabilir. Bir kişinin psikoz yaşadığı konusunda endişeleriniz varsa, mümkünse onu acil servise götürmeli veya 112'yi aramalısınız. #BornToBeMe |
Kaynak
Kaleme alan Gözde , Wengood yazarı
🍂Modern zamanlarda bir adet romantik.
Hiç bazı insanlarla zaman geçirdikten sonra kendinizi kaygılı, suçlu, kafası karışmış veya tükenmiş hissettiniz mi? Eğer öyleyse, muhtemelen toksik insanlarla karşılaştınız. Bu yazıda, toksik insan nedir, toksik insan özellikleri nelerdir, hepsini konuşuyoruz. Toksik insanların yaşamınıza etkisini ve ruh sağlığınızı nasıl koruyabileceğinizi öğrenin.
Hepimiz zaman zaman kaygı hissederiz, fakat genellikle belirtiler hızlıca kaybolur ve sorun yaratmaz. Kaygı belirtileri sürekli ve ciddi bir şekilde devam ettiğinde ise kişi yaşam kalitesinde düşüş hissederek şikayet etmeye başlar. Baskın bir şekilde hissedilen anksiyete, sürekli devam ettiğinde işe gitme, okula gitme, arkadaşlarla görüşme veya günlük yaşantıdaki görevleri yerine getirmek zorlaşır. Bu durum normal bir kaygı olmayabilir. İşte bu noktada devreye "anksiyete (kaygı) bozukluğu" girer. Anksiyete halinin bir hastalığa dönüştüğü bu durum ile ilgili bilmeniz gereken her şey bu yazıda!
1992 yılından beri Dünya Ruh sağlığı federasyonu tarafından 10 Ekim Dünya Ruh Sağlığı Günü olarak kutlanıyor. Ruh sağlığını genel insan sağlığından ayrı düşünemeyiz. Çünkü iyilik hali, bedensel ve ruhsal sağlığın bütününe bağlıdır. Ruh sağlığının önemini anlamak sadece kişiler için önem teşkil etmez, toplumun refahı için de oldukça önemlidir. Mental sağlığımıza dair bilmeniz gereken her şey bu makalede!
Benim aslında sorun olmayan bir sorunum var. Güler yüzlü bir insan değilim. Güler yüzlü olmak bir zorunluluk mu? Bence güler yüzlü olmamak gayet normal; yüzümü illa güldürmeyen duygularım ve fikirlerim var, o kadar! “Erkekler, güler yüzlü kadın sever”, “Kadın dediğin güler yüzlü olur.”, “Öyle asık suratlı olursan, seni beğenmezler”... Bana her şeyi yakıp yıkma isteği veren bir şey varsa o da bu tür seksist yaklaşım ve dayatmalar. Kadınlara yönelik bu dayatmalara artık tahammül edemiyorum. Bize gülümsememizi söylemeyi bırakın! Veya kahkaha atarken nelere dikkat etmemiz gerektiğini söylemeyi! Kadın ve güler yüz beklemek: neden cinsiyetçi bir yaklaşım?
Yaşlandıkça, çocukluk travmalarının bizi hâlâ nasıl etkilediğini ve bazen başa çıkılması gerçekten zor olduğunu daha fazla keşfediyorum. Çocukken yaşanan bu travmalar, genellikle göz ardı edilmiş veya küçümsenmiş olsa da, yetişkin hayatımda büyük bir yer tutuyor. Çocukluğumuzun bizi tamamen nasıl şekillendirdiğini görmek şaşırtıcı bir durum. Bu etkileri daha iyi anlamak ve yönetmek için bu yazıyı mutlaka okuyun!
Motive edici sözler duymaya mı ihtiyacınız var? Güzel sözler söyleyen biri olsa da biraz motivasyon olsa mı diyorsunuz? O zaman doğru yerdesiniz. Motivasyon sözleri kısa ama etkili oluyor. Kişi kendini çıkmazda hissettiğinde motivasyon sözleri birer ışık oluyor. Hiçbir şey, hiçbir zaman senden daha önemli değil. Tek önemli olan şeyi yap ve ne olursa olsun, hayattaki zorlukların seni vazgeçirmesine izin verme. Bir iki güzel söz oku, yeniden güç bul. 💪 İşte arada bir açıp bakmalık 20 maddelik motivasyon sözleri listesi!
İşe gidip gelirken, yürüyüşe çıkarken, yemek yaparken veya uyumadan önce size eşlik etsin. Wengood Podcast serisi: RDV Coaching'i kaçırma!
Aslı ile Yoga seansları!
Mentor Özlem Şen ile RDVCoaching serisi
Kanala 💜abone ol , 🔔 bildirim zilini aç ve tabii, 👍videoları beğenmeyi ve ✍🏻 bize yorumlardan ulaşarak hangi konularda içerik istediğini söylemeyi unutma!
Ayrıca: En sevilen içerikler, günlük mutluluk, destek ve motivasyon dozları için;
